قرآن با متذکر شدن آیه 103 سوره آل عمران(َ واعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا)

یگانه راه رسیدن به وحدت و یک دلی در همه شراط را چنگ زدن به ریسمان الهی می داند.

اما«حبل‌الله» چیست که چنگ زدن به آن سبب وحدت و یکدلی امت اسلامی می شود؟

قرآن با متذکر شدن آیه 103 سوره آل عمران(َ واعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا) یگانه راه رسیدن به وحدت و یک دلی در همه شراط را چنگ زدن به ریسمان الهی می داند. اما«حبل‌الله» چیست که چنگ زدن به آن سبب وحدت و یکدلی امت اسلامی می شود؟

جنگ نهروان، از جمله جنگ هایی است که با آنکه کوتاه ترین جنگ حضرت علی(علیه السلام) است[1] اما درس ها و عبرت های مهمی را دربر دارد. شاید مهم ترین درس این جنگ یک روزه، عدم هوشیاری مسلمانان در برابر سیاسیت تفرقه بینداز و حکومت کن معاویه بود.جنگ نهروان، از آنجا شروع شد که در جنگ صفین با حیله معاویه و عمروعاص قرآن ها را بر سر نیزه کردند و در این سوی میدان، یاران ساده لوح حضرت علی(علیه السلام)، غافل از اینکه قرآن ناطق در کنار آنهاست، اصرار به پذیرش حکمیت داشتند، بعد از این جریان بود که گروه خوارج شکل گرفت و در نهایت به جنگ نهروان رسید.

جریان باطل، بیش از آن که برای بقاء خود امیدوار به حرکات نظامی و سیاسی خود باشد، امید به اختلاف در جبهه خودی ها دارد. حضرت امیر(علیه‌السلام) در خطبه ای که خطاب به خوارج ایراد فرمودند خواستگاه این گروه منحرف را همان تفرقه معرفی می کند و آنها را از تفرقه بر حذر می دارد و به شدت با آنها برخورد می کند.آن حضرت می فرماید:« وَالْزَمُوا السَّوادَ الاَعْظَمَ فَاِنَّ یَدَاللّهِ عَلَى الْجَماعَةِ، وَ اِیّاکُمْ وَالْفُرْقَةَ فَاِنَّ الشّاذَّ مِنَ النّاسِ لِلشَّیْطانِ، کَما اَنَّ الشّاذَّ مِنَ الْغَنَمِ لِلذِّئْبِ اَلا مَنْ دَعا اِلى هذَا الشِّعارِ فَاقْتُلُوهُ وَ لَوْ کانَ تَحْتَ عِمامَتى[2] پس ملازم راه وسط باشید و با اکثریت همراه شوید، که دست خدا بر سر جماعت است، و از تفرقه و جدایى بپرهیزید، که جدا شده از مردم بهره شیطان است، چنان که گوسفند دورمانده از گله نصیب گرگ است. آگاه باشید کسى که به این شعار (تفرقه) دعوت کند او را بکشید گر چه زیر عمامه من باشد.»
 

نهی از تفرقه در قرآن
قرآن به عنوان کتاب هدایت امت اسلامی صریحا مسلمانان را از هر گونه تفرقه و دو دستگی برحذر داشته و از آنها می خواهد تا حول محور ولایت جمع شده و دین خود را حفظ نمایند.« وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ ریحُکُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرین[انفال/46] و اطاعت (فرمان) خدا و پیامبرش نمائید و نزاع (و کشمکش) مکنید تا سست نشوید و قدرت (و شوکت و هیبت) شما از میان نرود و استقامت نمائید که خداوند با استقامت کنندگان است.»از این آیه شریفه چند نکته استفاده می شود که می تواند راهی برای بیداری و مبارزه در مقابل توطئه های دشمن برای ایجاد انشقاق و دو دستگی بین صفوف مسلمانان باشد، همچنین بزرگترین دلیل و راهنما برای اتحاد میان نیروهای انقلاب اسلامی برای مقابله با تفرقه افکنی دشمن به حساب آید.

برخی از این نکات عبارتند از:
1.عامل وحدت , ولایت پذیری خدا و رسول و رهبر الهی است .
2- در هنگام بروز اختلاف فصل الخطاب و رافع منازعات رهبری است و همه باید این محوریت را بپذیرند .
3- نزاع از منهیات الهی است که نهی از آن برای همه مومنان لازم است .
4- اولین اثر نزاع و درگیری و اختلاف , سست شدن جبهه حق است که طبعا موجب طمع دشمنان خواهد شد .
5- دومین اثر اختلاف و نتیجه طبیعی آن از میان رفتن عظمت و قدرت مسلمانان است .
6- اگر در حرفها و سخنان رقیب, کسی حرف تندی بشنود باید برای رضای خدای متعال صبر کند .

قرآن یگانه راه رسیدن به وحدت و یک دلی در همه شراط را چنگ زدن به ریسمان الهی می داند. «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا[آل‌عمران/103] و همگى به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید»«حبل‌الله» چیست که چنگ زدن به آن سبب وحدت و یکدلی امت اسلامی می شود؟ امام صادق (علیه السلام) در روایتی به این موضوع پرداخته است. آن حضرت می فرماید:« وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا قَالَ: نَحْنُ حَبْلُ اللَّهِ[3] در تفسیر آیه‏ وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا فرمود: ما اهل بیت پیامبر حبل اللَّه هستیم. که اعتصام به آن واجب است.»

حضرت علی(علیه السلام)  باز شدن در هر فتنه ای را مرهون تفرقه ای می داند که قبل از آن ایجاد شده است. از این رو خطاب به خوارج نهروان می فرماید:«إِنَّ اَلشَّیْطَانَ یُسَنِّی لَکُمْ طُرُقَهُ وَ یُرِیدُ أَنْ یَحُلَّ دِینَکُمْ عُقْدَةً عُقْدَةً وَ یُعْطِیَکُمْ بِالْجَمَاعَةِ اَلْفُرْقَةَ وَ بِالْفُرْقَةِ اَلْفِتْنَةَ[4] بی تردید شیطان راههای خود را برایتان هموار ساخته و می خواهد پیوند دینتان را کم کم بگسلد و اجتماعتان را بپراکند و آنگاه در فتنه را بگشاید.»از این رو هر گاه صدای تفرقه و دو دستگی در کشور رو به فزونی می نهد باید منتظر بروز فتنه ای باشیم، و تنها راه جلوگیری از ایجاد فتنه در هر دوره ای پذیرش ولایت ولی خدا و گردن نهادن به اوامر و دستورات اوست.
 

پی‌نوشت
1.این جنگ یک روز به طول انجامید. روز 9 صفر شروع و در همان روز نیز به پایان رسید.
2.نهج‌البلاغه، خطبه127
3.حسکانی،شواهدالتنزیل، ج1، ص169
4.نهج‌البلاغه، خطبه 1